“Elkaar aanspreken op racisme – zoals Eloise van Oranje doet in een verborgen cameraprogramma – is ontzettend sterk en krachtig”, zegt Lisette Tanis-Pinas van Bureau Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme ( onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken). Op de werkvloer speelt de discussie ook volop “wanneer grijp je in, wanneer is het nu humor en hoe zorg je voor een veilige werkplek”.

Tanis-Pinas houdt zich, nu als strategisch adviseur op het ministerie, al jaren bezig met discriminatie. “Mijn huidige rol is om te kijken of wet en regelgeving moet worden aangepast om zodoende racisme en discriminatie in alle vormen in onze samenleving te voorkomen”, zegt Tanis-Pinas.

Haar focus ligt vooral bij wetgeving en of deze wel werkt in de praktijk. “Denk aan discriminatie op de arbeidsmarkt. In de praktijk werkt wetgeving vaak toch net weer even anders”.

Gravin Eloise grijpt in bij een racistisch gesprek
Volgens Tanis-Pinas is het heel belangrijk dat dit soort dingen zichtbaar zijn. “Dat haar reactie nu per toeval op camera is vastgelegd is heel mooi. Want eigenlijk zijn er, in dit soort situaties, te weinig mensen die ingrijpen”. In dit geval ging het om een geënsceneerd racistisch gesprek op een Amsterdams terras. Een jongen ging tekeer tegen een vriend met een vriendin van kleur, allen acteurs van Powned. Er was een verborgen camera ter plaatse.

De reactie van Gravin Eloise was evenwel spontaan. Zij wist niet dat de situatie werd nagespeeld: ‘Holy shit, ik ga er nu wat van zeggen! Schat, mensen moeten jou echt even op je plek zetten’. Een goed voorbeeld van ingrijpen. Tanis-Panis: “Te vaak gaat diegene, die het overkomt, aan zichzelf twijfelen en is daardoor al in een hoek gedreven voordat er actie op komt. Juist daarom is het sterk als een omstander zich uitspreekt”.

Het is een sterke en onderschatte vorm van interventie vindt Tanis-Pinas. “Het is echt direct een wake-up call voor diegene die de discriminatie pleegt. Zo van ‘oh wow, iemand buiten ons gesprek bemoeit zich er ineens mee’. Dat is heel waardevol!: ”Nu greep Gravin Eloise in bij iemand op een terras maar dit kan ook gewoon op de werkvloer of ergens onderweg zijn” zegt Tanis-Pinas.

Het uitspreken als ‘bijstander’ kan volgens haar heel simpel. “Geef aan dat je je hierbij ongemakkelijk voelt. Spreek dat uit!” Het sterke aan de interventie van gravin Eloise is de kracht waarmee zij zich uitspreekt vindt Tanis-Pinas. “Er zat geen enkele twijfeling in. Uiteraard twijfelt iedereen wel eens of die er iets van moet zeggen. Moet je nagaan hoe krachtig het is als iemand in haar positie zich dan toch zo uitspreekt”.

Foto: Lisette Tanis-Pinas

Op de werkvloer gaat het vaak veel verder
Op het terras met Gravin Eloise was een sociaal experiment van een verborgen tv programma. Evenwel, op de werkvloer vinden dit soort ‘gesprekken’ net zo goed plaats. Tanis-Pinas hoort vaak: ‘Wat mag ik tegenwoordig nu nog zeggen?’ Dit is een veel gehoorde vraag binnen allerlei bedrijven. Wanneer er op de werkvloer een incident met grensoverschrijdend gedrag of discriminatie plaats vindt, gaan bedrijven er pas mee aan de slag, ziet Tanis-Pinas.

“Ik adviseer nadrukkelijk om dit op te nemen in het werkgeversbeleid (o.a. RIE). Is er een sociaal veilige werkomgeving en als er iets is, kan dit dan direct veilig worden besproken”, zegt Tanis-Pinas. Dat laatste is volgens haar heel belangrijk, want bij een voorval kunnen de emoties te hoog oplopen en wordt het alleen maar lastiger.

“Als een collega uitvalt, omdat het niet direct besproken kan worden heb je er als werkgever veel meer last van. Maak het eerder bespreekbaar!”

Kan (Rotterdamse) humor op de werkvloer nog wel?
Soms vindt discriminatie plaats vanuit een grapje en is het niet altijd voor iedereen duidelijk dat er mensen zijn die zich hierdoor ongemakkelijk voelen. Kan humor dan nog wel op de werkvloer? Tanis-Pinas is daar duidelijk in: “Humor moet altijd kunnen, dat heb je zelfs soms hard nodig op je werk! Maar je moet wel een veilige werkomgeving hebben, zodat zodra het te ver gaat je het meteen bespreekbaar kan maken”.

Volgens Tanis-Pinas ligt hier een rol weg gelegd voor leidinggevenden en de directeur. “Zij zijn immers het rolmodel binnen de organisatie of afdeling”. Maar moet de Rotterdamse mentaliteit dan worden aangepast?

“De Rotterdamse mentaliteit, met soms hele directe en harde humor, moet je zeker niet aanpassen! Het is lekker direct, creëert ook juist veel transparantie. Des te belangrijker dat je het meteen bespreekbaar moet kunnen maken als het te ver gaat. De werkgever heeft hierin de leiding”.

Foto: Lisette Tanis-Pinas

Polarisatie; waar gaat het naar toe?
De maatschappij lijkt steeds verder te verharden als we de vele talkshows mogen geloven zegt Tanis-Pinas. Toch is dat alleen wat de media laat zien. Het gaat volgens haar over emancipatie. “Je hoort nu groepen die zich gaan uitspreken en zeggen dat dingen niet kloppen. Kijk naar de kieswet als voorbeeld. Vrouwen mochten niet stemmen. Juist door de emancipatie en het luide protest van destijds, mogen vrouwen nu stemmen.”

Volgens Tanis-Pinas zijn de geluiden van: ‘waarom mag ik niet mee praten, dit vind ik belangrijk’ , geluiden van een ultieme vorm van democratie. “Ons onderwijs systeem werkt, want het is vooral de jonge generatie die vragen aan het stellen en hun mening aan het uiten is”. Ze heeft dan ook goede hoop voor de toekomst.

De middengroep die in deze felle polarisering geen keuze maakt of nog niet wil, kijkt volgens haar veel genuanceerder naar zaken. “Nuance is niet sexy, maar mensen voelen vaak ook een stukje onmacht. Zo van ‘ik kan niet zo snel’. De middengroep heeft meer tijd nodig. Zorg niet voor dwang, maar zorg voor meer keuzes”

Lisette Tanis-Pinas is naast strategisch adviseur ook spreker op bijeenkomsten over deze onderwerpen. Vragen? Ze is te bereiken via e-mail: lisette.tanis@bureauncdr.nl