​➜ HERSTEL EN VERDUURZAMING VAN DE ECONOMIE IS MOGELIJK WANNEER BEDRIJVEN RUIMTE EN TIJD KRIJGEN
➜ DE WONINGBOUWOPGAVE DREIGT RUIMTE VOOR BEDRIJVEN TE BEPERKEN
➜ BERT MOOREN, DICK HULSCHEBOSCH EN KEES HERWEIJER BESPREKEN DE PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGEN

Tekst: Pieter van der Meulen
Illustratie: Coen Kampman

Wonen, werken, reizen en recreëren met steeds meer Nederlanders in een duurzame economie; het fundament voor een toekomstbestendig Nederland moet nu worden gelegd, tijdens enorme economische en gezondheidscrises. De energietransitie, het woningbouwtekort en bereikbaarheidsuitdagingen kunnen niet in de wacht tot er een vaccin is. Ondertussen krijgt het bedrijfsleven klap na klap. Hoe garanderen we voldoende ruimte voor bedrijvigheid? “Ondernemers moeten hun tanden laten zien!”

Veel bedrijven vechten om hun hoofd boven water te houden, de verwachte werkloosheids​cijfers zijn torenhoog en er bestaat veel onzekerheid over de toekomst. Ondanks het zware weer is dit dé tijd voor politieke visie en regie. Niet gericht op kortstondig electoraal gewin, maar strategisch en vanuit een gebalanceerde belangenafweging. Op een manier die de grote opgaven van onze tijd aan elkaar verbindt in plaats van ze tegen elkaar uitspeelt. Want langzaam maar zeker neemt de aandacht voor de energietransitie, woningbouwtekorten en bereikbaarheidsvraagstukken weer toe. En dat is positief, als we maar één ding niet vergeten: de plek van werk.

Weg is weg
“Door de coronacrisis wordt het bedrijfsleven behoorlijk uitgekleed,” stelt Dick Hulsebosch, voorzitter van het Haarlemmermeers Ondernemersplatform en lid van VNO-NCW Metropool Amsterdam. “Bedrijven vallen om of moeten inkrimpen, waardoor leegstand op bedrijventerreinen ontstaat. Maar dat wil niet zeggen datdeze locaties automatisch beschikbaar komen voor woningbouw. Er moet altijd voldoende ruimte zijn voor bedrijvigheid, ondanks dat in de politiek ‘bedrijvigheid’ weleens als vies woord wordt gezien, met als gevolg dat op regionaal niveau het belang van ondernemers wordt achtergesteld op dat van bewoners. Onverstandig, want mensen moeten ook ergens werken. Woningbouw en bedrijvigheid staan niet tegen over elkaar, maar naast elkaar. We hebben elkaar hard nodig, en zo moet ook naar de opgaven worden gekeken. Mijn oproep aan de politiek is om een integraal plan te maken. Niet per terrein en regionaal kijken, want dat gaat ten koste van bedrijventerrein. We hebben een landelijke strategie nodig, waarbij provincies de regie hebben bij de regionale uitvoering. Het verleden leert ons: eenmaal weg is weg.”

Niet blij met woningen
De Haagsche Binckhorst verandert de komende jaren deels van bedrijventerrein in woningbouwlocatie. Vijfduizend nieuwe woningen in verschillende prijsklassen gaan er komen. De combinatie van wonen en werken maakt van de Binckhorst de ‘wijk van de toekomst’, zo stelt de gemeente Den Haag. Kees Herweijer, voorzitter van bedrijvenvereniging Binckhorst Laakhaven Fruitweg en aangesloten bij VNO-NCW regio Den Haag, vindt dat de balans te ver is doorgeslagen naar woningbouw. “De afgelopen jaren is besloten om aan de randen van de Binckhorst duizenden nieuwe woningen te bouwen,” aldus Herweijer. “Het afgelopen half jaar zijn deze plannen uitgebreid, waarbij de hele Binckhorst verder wordt ingekleurd met nog eens duizenden woningen. Mede door de coronacrisis hebben wij als ondernemers te weinig onze stem kunnen laten horen. Het moment is aangebroken om onze tanden te laten zien. Tijdens het eerste rondetafelgesprek sinds de crisis, eind augustus, hebben we collectief als ondernemers bij de gemeente aangegeven dat we niet blij zijn met de nieuwe plannen. We verlangen een tijdspad, heldere communicatie en oog voor de belangen van ondernemers. Uiteindelijk is dat in ieders belang, de keuze voor bedrijvigheid betaalt zich op lange termijn uit. Er wordt nu gekozen voor de makkelijke weg.”

‘ONDERNEMERS WORDEN ACHTERGESTELD OP BEWONERS’

Ruimtelijke visie
Bedrijventerrein dat de dupe dreigt te worden van woningbouw is helaas een oud liedje. Toen vorig jaar plannen werden gemaakt om duizenden woningen te bouwen op bedrijventerrein Schieoevers Noord in Delft, zette VNONCW West een intensieve lobby op om te voorkomen dat de innovatieve maakindustrie weggedrukt zou worden. Met succes, waardoor ondernemers op Schieoevers konden blijven en groeien. Maar een dergelijke lobby voor ieder terrein is onhaalbaar. Er is behoefte aan een integrale landelijke visie op belangrijke economische clusters en fysiek ruime voor de maakindustrie. In opdracht van VNO-NCW en MKB-Nederland werkt Bert Mooren, oud-directeur van VNO-NCW West, aan een ruimtelijk-economische visie op Nederland in 2040. Met als doel de grote opgaven en uitdagingen waarvoor Nederland staat om te zetten in een perspectief voor de toekomst. “In de voortdurende discussie over beleid heeft de uitvoering van belangrijke projecten die er over twintig jaar toedoen, nog teveel het nakijken. Terwijl we echt aan de slag moeten met aanvalsplannen voor de aanpak van de energie- en mobiliteitstransitie. Dat is waaraan ondernemers juist behoefte hebben,” aldus Mooren. “Momenteel lopen gesprekken met ruim honderd partijen: brancheorganisaties, kennisinstellingen, ondernemers, maatschappelijke organisaties en bestuurders om te komen tot een ruimtelijke visie die op brede maatschappelijke steun kan rekenen. De visie roept het kabinet op te investeren in het verdienvermogen van Nederland en de coronacrisis te gebruiken om de transitie naar een klimaatneutrale economie te versnellen. Op deze manier kunnen we duurzaam economisch herstel realiseren. De enorme woningbouwopgave mag niet ten koste gaan van economisch herstel. Voor ondernemers staat veel op het spel.”​

‘DE KEUZE VOOR BEDRIJVIGHEID BETAALT ZICH OP LANGE TERMIJN UIT’​

Integrale strategie
De plannen voor de energietransitie tonen treffend de spanning tussen korte en lange termijn besluitvorming. “De afgelopen tijd hebben vijf ondernemers op de Binckhorst geïnvesteerd in zonnepanelen,” vertelt Herweijer. “Dan gaat het om bedrijven die weten dat zij de investering eruit kunnen halen. Daar gaat iets van tien jaar overheen. Als ondernemer ga je niet investeren als je niet weet wat er gaat gebeuren. Wat betekent het voor de mogelijke groei van mijn bedrijf als het omliggende gebied de komende tijd wordt volgebouwd met woningen? Zit ik hier over een paar jaar nog?” Op de Binckhorst ligt al 25 jaar een warmtenet. Destijds was het gebied een koploper in de aanleg van infrastructuur voor verduurzaming. Maar nog lang niet alle bedrijven zijn hierop aangesloten. Ook een kwestie van gebrekkige gebiedsontwikkeling, denkt Herweijer. “Zolang er geen duidelijk plan is, gooien ondernemers hun eigen glazen in wanneer ze fors gaan investeren. Een warmtenet is een belangrijke randvoorwaarde voor de energietransitie, maar alleen met de aanleg ben je er niet. Het ontbreekt aan langjarige strategie.”

Lobby Zuid-Holland
VNO-NCW West neemt, samen met provincie Zuid-Holland, grote gemeenten en bestuurlijke regio’s, deel aan het bestuurlijk overleg economie Zuid-Holland. Inzet is een provinciale bedrijventerreinenstrategie. VNO-NCW West hamert consequent op het economische belang van bedrijventerreinen en pleit voor de integrale ruimtelijk-economische visie waarnaar het bedrijfsleven snakt. Met het convenant verduurzaming bedrijventerreinen wil de provincie Zuid-Holland de energietransitie bevorderen en roept het op tot samenwerking met ondernemers. Ook VNO-NCW West maakt zich sterk voor verduurzaming van bedrijventerreinen en haakt graag in op de plannen van de provincie, maar pleit eerst voor meer zekerheid en houvast voor ondernemers. Subsidies van de provincie om bedrijven te vergroenen zijn een goed begin, maar zonder duidelijk lange termijn perspectief blijft grootschalige verandering achterwege.

‘ALS ONDERNEMER GA JE NIET INVESTEREN ALS JE NIET WEET WAT ER GAAT GEBEUREN. HET ONTBREEKT AAN STRATEGIE’

Lobbysucces
De provincie Noord-Holland heeft een Economisch Herstel- en Duurzaamheidsfonds in het leven geroepen om de verwachte economische klappen van de crisi​s zo goed mogelijk op te vangen. Met het fonds wordt geïnvesteerd in de bebouwde omgeving zodat deze toekomstbestendig wordt gemaakt, helemaal in lijn met het voorstel van VNO-NCW om het land de crisis uit te investeren. Aanvullend dringt VNO-NCW West aan op een brede inzet van het fonds voor het mkb en de verduurzaming van bedrijventerreinen. Een lobbysucces, want de provincie heeft positief gereageerd. Over de precieze invulling wordt de komende tijd verder gesproken. Wanneer een substantieel deel van het geld wordt vrijgemaakt voor bedrijventerreinen, kunnen ondernemers de noodzakelijke stappen naar verduurzaming zetten.

Lange adem
Haalbaar en betaalbaar, dat is de manier waarop de energietransitie voor ondernemers dragelijk wordt. “Verduurzaming van bedrijven is een project van de lange adem,” denkt Hulsebosch. “Alle ondernemers die ik ken willen vernieuwen en vergroenen. Maar de prioriteit is overleven, zeker in crisistijd. Een fonds om te verduurzamen is zeker een goed idee, maar niet als dat betekent dat bedrijven verplicht aan allerlei onhaalbare duurzaamheidseisen moeten voldoen. Kleine en middelgrote ondernemers moeten zichzelf overeind houden en stomen hun bedrijf klaar voor de nieuwe economie op een manier die bij hen past en rendabel is. Als over de volgende investering wordt nagedacht, wordt duurzaamheid altijd meegenomen. Het is altijd maatwerk, daarom kan de overheid het niet forceren. Ondernemers maken alleen gebruik van regelingen als ze er daadwerkelijk profijt van hebben, dat zie je ook bij de regelingen rondom de coronacrisis. Maar dat dit hét moment om over de toekomst na te denken, hoef je ondernemers niet te vertellen. Ik zeg altijd dat we de gedachten van ondernemers veel vaker moeten horen, op inspraak bij de gemeenteraad en in de media bijvoorbeeld. Voor een toekomstbestendig Nederland moet de stem van de ondernemer duidelijk aanwezig zijn.”

OPLOSSINGEN VOOR WONEN ÉN WERKEN IN EEN DUURZAME WERELD

Maak onderscheid tussen bedrijvigheid in lagere en hogere milieucategorie bij ruimtelijke plannen, zodat wonen en werken succesvol kan worden gecombineerd
Verdicht woongebieden en geef een impuls aan leefomgeving en bereikbaarheid
Investeer in verduurzaming en vergroening van bedrijventerreinen
Richt regionale ontwikkelingsmaatschappijen op in Zuid-Holland om te kunnen investeren in bedrijventerreinen en noodzakelijke herstructureringen mogelijk te maken
Zorg voor een evenwichtige belangenafweging tussen wonen en werken

Kijk op www.vno-ncwwest.nl/lobby voor alle informatie over de belangenbehartiging van VNO-NCW West.